Magnitlangan kvazi – Schwarzschild qora o’ralari atrofida zaryadlangan zarralar va magnit dipollarning dinamikasi

TO'LIQ MATN:

Annotatsiya

Annotatsiya:Umumiy nisbiylik nazariyasi klassik nazariya bo‘lgani uchun muammolardan istisno emas.Asosiy muammolardan biri bu singularlik.Qora o‘ralar markazidagi singularlik yoki kosmologik singularlik.Bu singularliklar cheksiz  qiymatlar beradi.Masalan kosmologiyada  boshlang‘ich nuqtasida cheksiz egrilik, cheksiz zichlik,  cheksiz temperatura bo‘ladi.Demak kosmologik singularlik umumiy nisbiylik nazariyasida bor.Astrofizik nuqtai nazardan qora o‘ralar markazida singularlik bo‘ladi.Bu yerda Kretschmann skalyarini xisoblasak egrilik markazda cheksizlikka ketadi.Lekin cheksizlik fizikada muammolar bor ekani bildiradi va umumiy nisbiylik nazariyasini xamma holda xam qo‘llab bo‘lmasligini ko‘rishimiz mumkin. Qora o’ralarni matematik jihatdan tavsiflashda ham umumiy nisbiylik nazariyasi doirasidagi va alternativ gravitatsiya nazariyalaridagi turli yechimlar mavjud bo’lib bunday yechimlarni nazariy jihatdan sinov zarrachalarning qora o’ra atrofidagi harakatida o’zini qanday tutishiga qarab o’rganish mumkin. Qora o’ra atrofida magnit maydon mavjud deb qolaversa zarrachalar elektr zaryadiga yoki magnit xususiyatlarga ega deb qarash mumkin. Shu jihatdan bunday jarayonlarni o’rganish gravitatsiya nazariyalarini tekshirishda xususan qora o’ralar tabiatini o’rganishda muhim ahamiyat kasb etadi. Tashqi magnit maydonda joylashgan aksial-simmetrik  qora o’ralar atrofidagi elektromagnit maydonlarni hamda zaryadli va sinov zarralar harakatida zarralar effiktiv potensiallarining qanday o’zgarishini o’rganish va shu bilan bir qatorda Kerr-Taub-NUT metrikasi misolida ko’rib chiqishdan iborat


Maqsadi: Qora o’ra atrofidagi zarralar harakatini o’rganish orqali kvazi-Schwarzschild va konform gravitatsiya sharoitidagi qora o’ra yechimlarini o’rganish.


Uslubiyati va uslublari: Umumiy nisbiylik nazariyasida makroskopik elektrodinamikaning matematik apparati; zarra va maydonning
harakat tenglamalarini yechishning analitik va raqamli usullari. Yechimlarda qatnashadigan fazo-vaqt parametrlarining zarralar harakatiga ta’sirini o’rganish; bunday yechimlar umumiy nisbiylik nazariyasidagi yechimlardan qanchalik farq qilishi yoki ularning effektlarini namoyon qila olish qobiliyatini o’rganish; tashqi magnit maydonning mavjudligi masalaga qanchalik hissa qo’shishini baholash


Natijalarning yangilik darajasi. Kvazi-Scwarzschild va konform gravitatsiya sharoitidagi qora o’ralar tashqi magnit maydoniga kiritilgan hollar uchun zarralar harakati birinchi marta  o’rganildi va bu yechimlar qaralgan effektlarning umumiy nisbiylik nazariyasidagi yechimlardan qay darajada farqlanishi ko’rib chiqildi. Bunda tashqi elektromagnit maydonning bu effektlarga ta’siri qaralgan yechimlar uchun birinchi marta baholandi. Kvazi-Schwarzschild yechimning deformatsiya parametri tashqi magnit maydon bo’lgan va bo’lmagan hol uchun umumiy nisbiylik nazariyasidagi Kerr yechimining spin parametrini qanchalik o’rnini bosishi baholandi.


  Kirish: Hozirgi vaqtda neytron yulduzlarini aniqlashga urinishlariga qaramasdan somon yo’li markazida gravitatsion hamkorlik orqali ultra massivli qora tuynuk Sagitarus  yoy yaqinidagi qayta ishlangan radio modullari sifatida, ularning astrofizik kuzatuvlar yo’q. Sgr atrofida pulsarlarning yo’qligning sabablaridan biri SMQT atrofidagi plazma muhitida  radio to’lqinlarning tarqalishi, ikkinchisi esa neytron yulduzining dipol momenti va markaziy qora o’ra  magnit zaryadlar yoki elektr toki natijasida hosil bo’lgan qora o’ra atrofidagi magnit maydon o’rtasidagi magnit maydonning ta’siri bo’lishi mumkin. Neytral zarrachalarning barqaror aylanma va xaotik harakati, statik va aylanadigan qora o’ralar atrofida zaryadlangan zarrachalarning dinamikasi va kvazigarmonik tebranishlari tashqi asinxron bir xil magnit maydonlarga va plazma magnitosferasi turli xil qora o’ra larni o’rab oladi. Xususan, Lyapunov usuli yordamida muntazam va xaotik orbitalar o’rtasidagi farqni ko’rsatish mumkin. Bundan tashqari, kichik bir tizimsiz va tortishish effektlari xaotik harakatining pasayishiga olib keladi.

Mualliflar haqida

Adabiyotlar ro'yxati

Dynamics of test particles and twin peaks QPOs around regular black holes in modified gravity, Rayimbaev Javlon, Tadjimuratov Pulat, Abdujabbarov Ahmadjon, Ahmedov Bobomurat, Khudoyberdieva Malika, Galaxies, 2021, 9, 04, Article ID 75, Web of Science IF=2.05.

Rayimbaev Javlon, Abdujabbarov Ahmadjon, Jamil Mubasher, Han Wen-Biao, Khudoyberdieva Malika, Dynamics of test particles around charged black holes in Einstein-Æther gravity, Modern Physics Letters A, World Scientific, 2022, 37, 033, Article ID 2250220, 31 pages, Web of Science IF=2.066.

Tarkibida kompakt ob’yektlar bo‘lgan tor qo‘shaloq sistemalarning elektromagnit nurlanishi, Xudoyberdiyeva, Malika and Jurayeva, Nozima, Scientific Journal of Samarkand State University, 2020, 05(141), 01.00.00. №2.

Xudoyberdiyeva Malika, Elektromagnit maydonda qora o‘ra atrofidagi zaryadlangan zarralar, Scientific Journal of Namangan State University, 2021, 010(22), 01.00.00. №14.

Xudoyberdiyeva Malika, Qora o‘ralar atrofidagi elektromagnit maydon, Scientific Journal of Urgench State University, 2021, 010(17), 01.00.00. №12.

Xudoyberdiyeva Malika, Juraeva Nozima, Qora o‘ra atrofida energiya olish mexanizmlari, Scientific Journal of Namangan State University, 2020, 012(20).

Malika X., The Penrose Process of Kerr-Taub-NUT Spacetime, E-Conference Globe, 2021, March, 240–241.

Turimov B., Rahimov O., The Orbital and Epicyclic Frequencies in Axially Symmetric and Stationary Spacetime, Universe, 2022, 8, 507, [CrossRef].

Rayimbaev J., Majeed B., Jamil M., Jusufi K., Wang A., Physics of the Dark Universe, Physics of the Dark Universe, 2022, 35, 100930, arXiv: 2202.11509.

Stuchlík Z. Vrba J., Studies on Black Hole Properties in the Universe, Universe; European Physical Journal Plus, 2021, 7; 136, 279; 1127, arXiv: 2108.09562; arXiv: 2110.10569.

Stuchlík Z., Vrba J., Study on Cosmological and Astroparticle Physics, Journal of Cosmology and Astroparticle Physics, 2021, 059, arXiv: 2110.07411.

Rayimbaev J., Shaymatov S., Jamil M., Study on Gravitational Effects in Modified Theories, European Physical Journal C, 2021, 81, 699, arXiv: 2107.13436.

Rayimbaev J., Tadjimuratov P., Abdujabbarov A., Ahmedov B., Khudoyberdieva M., Dynamics of Particles around Black Holes in Modified Theories of Gravity, Galaxies, 2021, 9, 75, arXiv: 2010.12863.

Rayimbaev J., Abdujabbarov A., Wen-Biao H., Study on Gravitational Effects in Modified Theories, Physical Review D, 2021, 103, 104070.

Stuchlík Z., Kotrlova A., Torok G., Study on Astrophysical Processes around Compact Objects, Astronomy and Astrophysics, 2011, 525, A82, arXiv: 1010.1951.

Török G., Kotrlová A., Srámková E., Stuchlík Z., Study on High-Frequency Quasi-Periodic Oscillations in Astrophysical Discs, Astronomy and Astrophysics, 2011, 531, A59, 10.1051/0004-6361/201015549.

Rayimbaev J., Tadjimuratov P., Abdujabbarov A., Ahmedov B., Khudoyberdieva M., Dynamics of Particles around Black Holes in Modified Theories of Gravity, Galaxies, 2021, 9, 75, arXiv: 2010.12863.

Rayimbaev J., Abdujabbarov A., Jamil M., Ahmedov B., Han, W.B., Study on Gravitational Effects and Particle Dynamics in Black Hole Spacetimes, Physical Review D, 2020, 102, 084016, 10.1103/PhysRevD.102.084016.

Bokhari A.H., Rayimbaev J., Ahmedov B., Study on Relativistic Effects in Astrophysical Contexts, Physical Review D, 2020, 102, 124078, 10.1103/PhysRevD.102.124078.

Juraeva, N., Rayimbaev J., Abdujabbarov A., Ahmedov B., Palvanov S., Analysis of Relativistic Particle Dynamics in Astrophysical Environments, The European Physical Journal C, 2021, 81, Article ID 124078, 10.1140/epjc/s10052-021-08876-5.

Cheung S.Y., Lasky P.D., Thrane E., Does spacetime have memories? Searching for gravitational-wave memory in the third LIGO-Virgo-KAGRA gravitational-wave transient catalogue, Classical and Quantum Gravity, 2024, 41, 115010, arXiv:2404.11919 [gr-qc].

Agazie G., The NANOGrav 12.5 yr Data Set: Search for Gravitational Wave Memory, Astrophysical Journal, 2024, 963, 61, arXiv:2307.13797.

Grant A.M., Nichols D.A., Outlook for detecting the gravitational-wave displacement and spin memory effects with current and future gravitational-wave detectors, Physical Review D, 2023, 107, 064056, [Erratum: Phys. Rev. D 108, 029901 (2023)], arXiv:2210.16266 [gr-qc].

Sun S., Shi C., Zhang J.d., Mei J., Detecting the gravitational wave memory effect with TianQin, Physical Review D, 2023, 107, 044023, arXiv:2207.13009.

Gasparotto S., Vicente R., Blas D., Jenkins A.C., Barausse E., Can gravitational-wave memory help constrain binary black-hole parameters? A LISA case study, Physical Review D, 2023, 107, 124033, arXiv:2301.13228 [gr-qc].

Inchauspé H., Gasparotto S., Blas D., Heisenberg L., Zosso J., Tiwari S., Measuring gravitational wave memory with LISA, arXiv, 2024, arXiv:2406.09228 [gr-qc].

Hou S.. Zhu T.. Zhu Z.H., Asymptotic analysis of Chern-Simons modified gravity and its memory effects, Physical Review D, 2022, 105, 024025, arXiv:2109.04238 [gr-qc].

Pratten G., Computationally efficient models for the dominant and subdominant harmonic modes of precessing binary black holes, Physical Review D, 2021, 103, 104056, arXiv:2004.06503 [gr-qc].

Ko'rishlar soni: 117

Как цитировать

Magnitlangan kvazi – Schwarzschild qora o’ralari atrofida zaryadlangan zarralar va magnit dipollarning dinamikasi. (2024). Oʻzbek Zamonaviy Fizika Jurnali, 1(1), 47-59. https://ujmph.uz/index.php/journal/article/view/17
ISSN 0000-0000 (Print)
ISSN 0000-0000 (Online)