To’qnashuvchi zaryadlangan zarralarning massa markazi energiyasi

TO'LIQ MATN:

Annotatsiya

Qora o’ralarni matematik jihatdan tavsiflashda ham umumiy nisbiylik nazariyasi doirasidagi va alternativ gravitatsiya nazariyalaridagi turli yechimlar mavjud bo’lib bunday yechimlarni nazariy jihatdan sinov zarrachalarning qora o’ra atrofidagi harakatida o’zini qanday tutishiga qarab o’rganish mumkin. Qora o’ra atrofida magnit maydon mavjud deb qolaversa zarrachalar elektr zaryadiga yoki magnit xususiyatlarga ega deb qarash mumkin. Shu jihatdan bunday jarayonlarni o’rganish gravitatsiya nazariyalarini tekshirishda xususan qora o’ralar tabiatini o’rganishda muhim ahamiyat kasb etadi. Tashqi magnit maydonda joylashgan aksial-simmetrik qora o’ralar atrofidagi elektromagnit maydonlarni hamda zaryadli va sinov zarralar harakatida zarralar effiktiv potensiallarining qanday o’zgarishini o’rganish va shu bilan bir qatorda Kerr-Taub-NUT metrikasi misolida ko’rib chiqishdan iborat.


Maqsad. Qora o’ra atrofidagi zarralar harakatini o’rganish orqali kvazi-Schwarzschild va konform gravitatsiya sharoitidagi qora o’ra yechimlarini o’rganish.


Materiallar va usullar. Umumiy nisbiylik nazariyasida makroskopik elektrodinamikaning matematik apparati; zarra va maydonning harakat tenglamalarini yechishning analitik va raqamli usullari. Yechimlarda qatnashadigan fazo-vaqt parametrlarining zarralar harakatiga ta’sirini o’rganish; bunday yechimlar umumiy nisbiylik nazariyasidagi yechimlardan qanchalik farq qilishi yoki ularning effektlarini namoyon qila olish qobiliyatini o’rganish; tashqi magnit maydonning mavjudligi masalaga qanchalik hissa qo’shishini baholash.


Natijalar. Kvazi-Scwarzschild va conformgravitatsiya sharoitidagi qora o’ralar tashqi magnit maydoniga kiritilgan hollar uchun zarralar harakati birinchi marta o’rganildi va bu yechimlar qaralgan effektlarning umumiy nisbiylik nazariyasidagi yechimlardan qay darajada farqlanishi ko’rib chiqildi. Bunda tashqi elektromagnit maydonning bu effektlarga ta’siri qaralgan yechimlar uchun birinchi marta baholandi. Kvazi-Schwarzschild yechimning deformatsiya parametri tashqi magnit maydon bo’lgan va bo’lmagan hol uchun umumiy nisbiylik nazariyasidagi Kerr yechimining spin parametrini qanchalik o’rnini bosishi baholandi.


Xulosa. Magnit parametri va ISCO radius qiymatlari uchun og’ish parametrlari o’rtasidagi degeneratsiya munosabatlarini ko’rsatdik va magnit parametrining qiymatlari uchun inkor etish parametrining ikki xil musbat qiymatida ISCO radiusining bir xil bo’lishi mumkinligini aniqladik. Tadqiqot SMQT ga yaqin muhitda magnitlangan modda va neytron yulduzlarining dinamikasiga qo’llanilishi mumkin. Magnit dipollarning dinamikasini o’rganish tashqi magnitdagi qora o’raning kvazi-Schwarzschild maydoni maksimal qiymati samarali ekanligini ko’rsatdi, magnit dipollarning singular impuls momentining qiymatlari va qora o’ra atrofidagi fazo-vaqtning og‘ish parametri magnit parametrining ortishi bilan ortadi.

Mualliflar haqida

Adabiyotlar ro'yxati

Javlon Rayimbaev, Pulat Tadjimuratov, Ahmadjon Abdujabbarov,Bobomurat Ahmedov, Malika Khudoyberdieva, Dynamics of test particles and twin peaks QPOs around regular black holes in modified gravity // Galaxies 9(4), id: 75 (2021) (№ 1. Web of Science: IF=2.05).

Javlon Rayimbaev, Ahmadjon Abdujabbarov, Mubasher Jamil Wen-Biao Han , Malika Khudoyberdieva, Dynamics of test particles around charged black holes in Einstein-Æther gravity// Modern Physics Letters A. – World Scientific(Singapore),vol.37, Iss:33, Article: 2250220 (2022),31 pages, (№ 1.Web of Science: IF=2.066).

Xudoyberdiyeva Malika, Jurayeva Nozima, Tarkibida kompakt ob’yektlar bo‘lgan tor qo‘shaloq sistemalarning elektromagnit nurlanishi // Scientific journal of Samarkand State University. 2020, №5(141)(01.00.00.№2).

Xudoyberdiyeva Malika, Elektromagnit maydonda qora o‘ra atrofidagi zaryadlangan zarralar // Scientific journal of Namangan State University. 2021, №10(22) (01.00.00. №14).

Xudoyberdiyeva Malika, Qora o‘ralar atrofidagi elektromagnit maydon //Scientific journal of Urgench State University. 2021, №10(17) (01.00.00. №12).

Xudoyberdiyeva Malika, Juraeva Nozima, Qora o‘ra atrofida energiya olish mexanizmlari //Scientific journal of Namangan State University. 2020, №12(20).

Malika, X. (2021, March). The penrose process of kerr-taub-nut spacetime. In E-Conference Globe (pp. 240-241).

Turimov, B.; Rahimov, O. The Orbital and Epicyclic Frequencies in Axially Symmetric and Stationary Spacetime. Universe 2022,8, 507. [CrossRef].

J. Rayimbaev, B. Majeed, M. Jamil, K. Jusufi, and A. Wang, Physics of the Dark Universe 35, 100930 (2022), 2202.11509.

Z. Stuchl´ık and J. Vrba, Universe 7, 279 (2021), 2108.09562. [116] Z. Stuchl´ık and J. Vrba, European Physical Journal Plus 136, 1127 (2021), 2110.10569.

Z. Stuchl´ık and J. Vrba, J. Cosmol. Astropart. Phys 2021, 059 (2021), 2110.07411.

J. Rayimbaev, S. Shaymatov, and M. Jamil, European Physical Journal C 81, 699 (2021), 2107.13436.

J. Rayimbaev, P. Tadjimuratov, A. Abdujabbarov, B. Ahmedov, and M. Khudoyberdieva, Galaxies 9, 75 (2021), 2010.12863.

J. Rayimbaev, A. Abdujabbarov, and H. Wen-Biao, Phys.Rev.D 103, 104070 (2021).

Z. Stuchl´ık, A. Kotrlova, and G. T ´ or¨ ok, As- ¨ tron.Astrophys. 525, A82 (2011), 1010.1951.

Tor¨ ok, G., Kotrlov ¨ a, A., Sr ´ amkov ´ a, E., and Stuchl ´ ´ık, Z., Astron.Astrophys. 531, A59 (2011), URL https://doi.org/10.1051/0004-6361/201015549.

J. Rayimbaev, P. Tadjimuratov, A. Abdujabbarov, B. Ahmedov, and M. Khudoyberdieva, Galaxies 9, 75 (2021), 2010.12863.

J. Rayimbaev, A. Abdujabbarov, M. Jamil, B. Ahmedov, and W.-B. Han, Phys. Rev. D 102, 084016 (2020), URL https://link.aps.org/doi/10.1103/.

A. H. Bokhari, J. Rayimbaev, and B. Ahmedov, Phys. Rev. D 102, 124078 (2020), URL https://link.aps. org/doi/10.1103/PhysRevD.102.124078.

N. Juraeva, J. Rayimbaev, A. Abdujabbarov, B. Ahmedov, and S. Palvanov, The European Physical Journal C 81, 124078 (2021), URL https://doi.org/10.1140/epjc/s10052-021-08876-5.

S. Y. Cheung, P. D. Lasky, and E. Thrane, Does spacetime have memories? Searching for gravitational- wave memory in the third LIGOVirgo-KAGRA gravitational-wave transient catalogue, Class. Quant. Grav. 41, 115010 (2024), arXiv:2404.11919 [gr-qc].

G. Agazie et al. (NANOGrav), The NANOGrav 12.5 yr Data Set: Search for Gravitational Wave Memory, Astrophys. J. 963, 61 (2024), arXiv:2307.13797.

A. M. Grant and D. A. Nichols, Outlook for detecting the gravitational-wave displacement and spin memory effects with current and future gravitationalwave detectors, Phys. Rev. D 107, 064056 (2023), [Erratum: Phys.Rev.D 108, 029901 (2023)], arXiv:2210.16266 [gr-qc].

S. Sun, C. Shi, J.-d. Zhang, and J. Mei, Detecting the gravitational wave memory effect with TianQin, Phys. Rev. D 107, 044023 (2023), arXiv:2207.13009.

S. Gasparotto, R. Vicente, D. Blas, A. C. Jenkins, and E. Barausse, Can gravitational-wave memory help constrain binary black-hole parameters? A LISA case study, Phys. Rev. D 107, 124033 (2023), arXiv:2301.13228 [gr-qc].

H. Inchausp´e, S. Gasparotto, D. Blas, L. Heisenberg, J. Zosso, and S. Tiwari, Measuring gravitational wave memory with LISA, arXiv (2024), arXiv:2406.09228 [gr-qc].

S. Hou, T. Zhu, and Z.-H. Zhu, Asymptotic analysis of Chern-Simons modified gravity and its memory effects, Phys. Rev. D 105, 024025 (2022), arXiv:2109.04238 [gr-qc].

G. Pratten et al., Computationally efficient models for the dominant and subdominant harmonic modes of precessing binary black holes, Phys. Rev. D 103, 104056 (2021), arXiv:2004.06503 [gr-qc].

Ko'rishlar soni: 16

Как цитировать

To’qnashuvchi zaryadlangan zarralarning massa markazi energiyasi. (2024). Oʻzbek Zamonaviy Fizika Jurnali, 1(2), 94-102. https://ujmph.uz/index.php/journal/article/view/26
ISSN 0000-0000 (Print)
ISSN 0000-0000 (Online)